Türkiye için en pahalı büyüme

Türkiye ekonomisi 2020 yılında yüzde 1,8 büyüdü. Yeni tip Koronavirüs (Covid-19) salgı ile boğuşan dünyada Amerika Birleşik Devletleri’nden Almanya’ya Japonya’dan İngiltere’ye en gelişmiş ekonomilerin yüzde 5 civarında küçüldüğü bir yılda yüzde 1,8’lik büyüme her iktisatçının dikkatini çekecek kadar çarpıcı.

Ancak büyümenin perde arkasında kâğıt üzerindeki kadar parlak bir tablo yok. Tüketim odaklı ve borcu artıran bir büyüme, “Dışı sizi, içi hepimizi yakar.” diye yorumlandı.

Ayrıntılar yüzde 1,8’lik büyümenin Cumhuriyet tarihinin en pahalıya mâl olmuş büyümesi olduğunu gösteriyor. Nitekim Türkiye büyüdüğü bir yılda dolar bazında fakirleşti. 2019 yılında 9 bin 127 dolar olan kişi başı milli gelir, 2020 yılında 8 bin 599’a geriledi.

Milli gelirin azalmasında Türk Lirası’nın dolar karşısında tarihin en düşük seviyesine gerilemesi etkili oldu. 2020 yılının ekim ayında dolar 8,58 TL’ye kadar tırmanmıştı. Doları düşürmek için Merkez Bankası haftalık repo faizini yüzde 10,25’ten yüzde 17’ye kadar yükseltti.

TALİMATLA YÜZDE 8’E İNDİRİLEN FAİZLER NASIL FIRLADI?

Paranın toptancısında artan maliyet kredi ve mevduata da anında yansıdı. Nisan ve mayıs aylarında hükûmetin talimatı ile yüzde 8’e kadar indirilen bireysel ve ticari kredi faizleri yıl sonunda yüzde 20’nin üzerine çıktı.

Türkiye’nin ithalatının yüzde 8’e yakın artarken, ihracatı yüzde 15 azaldı.

Salgın döneminde sadece kredi maliyetlerini sun’i şekilde indirmenin tüketime dayalı bir ekonomi için ithalatı patlatacağı gözardı edildi. Sadece ithal otomobile 6,5 milyar dolar ödeyen Türkiye, ucuz kredilerle Almanya’yı ve Mercedes, BMW ve AUDI gibi otomotiv devlerini ihya etti. Altın ithalatı da 5 milyar doları buldu.

Kredi hacmi 2019’a kıyasla yüzde 40’a yakın arttı. 700 milyar liraya yakın kredi tahsis edildi.

Büyüme verilerinde ithalatın yüzde 8’e yakın artmasına mukabil ihracatın yüzde 15 azalması da gösteriyor ki Türkiye 2020 yılında ithalattan elde ettiği vergiler ve ithal ürünlerin iç pazarda tüketilmesi sayesinde yüzde 1,8 büyüdü.

TÜRKİYE ÜRETEREK DEĞİL, EL KESESİNDEN TÜKETEREK BÜYÜDÜ

Hem kamunun hem de hane halkının tüketim harcamalarındaki artış olmasa yatırım harcamaları ya da ihracattan büyümeye katkı gelmesi bir tarafa iki kalem de büyümeyi aşağı çekti.

İşsiz sayısının azalmadığı, istihdam edilenlerin sayısının 1,7 milyon azaldığı bir yılda büyümenin Türkiye için anlamı artan dış borç, yatırım iştahı azalan özel sektör ve 2021 yılında devam edecek ekonomik kriz.

Merkez Bankası net döviz rezervlerinin -45 milyar dolara gerilemesi büyümenin görünmeyen bir başka maliyeti. Böylesine yüksek tutarlı bir döviz açığının nasıl kapatılacağı hâlâ tam bir muamma.

MERKEZ BANKASI’NDA DÖVİZ KALMADI, ÜSTÜNE 45 MİLYAR DOLAR BORÇLU

Ortalama 6,40 TL’den satılan dövizlerin yerine konulabilmesi için TCMB’nin kur zararını göze alması yetmiyor. Piyasaya verdiği TL’nin yol açacağı enflasyon patlamasa yeni kur şokunu da tetikleyebilir.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerinde yer almayan 45 milyar dolarlık borç TL’nin en basit bir haberde mum gibi erimesine yol açıyor. İki hafta önce 6,90 TL olan dolar birkaç gün içinde 7,48 TL’ye kadar yükselmişti.

Türkiye döviz kurlarını tutabilmek için dünyanın en yüksek reel faizini ödeyen ilk üç ülke arasında. Çünkü ocak sonu itibarıyla yüzde 15’i bulan enflasyon oranı ile yüksek enflasyon liginde top koşturuyor. Enflasyon yüksek olunca yabancı yatırımcıyı “sıcak para” diye bilinen dolaylı yatırıma ikna etmenin bedeli de artıyor.

Türkiye haftalık repo faizinde Venezuela ve Arjantin gibi iflas etmiş ülkelerin yer aldığı faiz rekortmeni ilk 10 ülkeden biri. Kamunun borç stoku da azalmadı, arttı. Kamunun borcu 1,4 trilyon TL’den 1,8 trilyon TL’ye yükseldi. Borcun yüzde 60’ı döviz üzerinden.

2020’de bütçeden faize ödenen tutar 80 milyar TL’den 114 milyar TL’ye yükseldi.