Bundan tam 31 yıl önce Çin Tiananmen Meydanı'nda yaşanan katliamların ortasında çekilen bu fotoğraf, yakın tarihin dünya çapındaki en ikonik karelerinden biri oldu. Dünyanın pek çok ülkesinde binlerce kez kullanılan bu fotoğraftaki adamın hikâyesi ise bir sır olarak kaldı.
çinde meydana gelen olaylarda
Bugün Çin ordusunun, 1989 yılında başkent Pekin’deki Tiananmen Meydanı’nda demokrasi yanlısı barışçı gösteriler yapan kalabalığı ateş açarak dağıtmasının 31’inci yıldönümü.
Demokrasi yanlısı aktivistler, Tiananmen Meydanı’nda daha fazla özgürlük, insan hakları, anayasa ve ekonomik alanlarda reform talebiyle haftalar süren gösteriler düzenlemişti. Ancak, Çin ordusu, 4 Haziran 1989 tarihinde, protestoları kanlı bir şekilde bastırdı. Açılan ateş ve peşinden çıkan olaylarda olaylarda kimi kaynaklara göre yüzlerce, kimilerine göreyse binlerce kişi yaşamını yitirdi.
5 Haziran günü elinde iki alışveriş torbasıyla tankların önünde duran beyaz gömlekli adamın an anda çekilen fotoğrafı ise 31 yıldır dünyayı dolaşıyor. Tüm dünyada bir sembol olan bu fotoğraftaki adamın kim olduğuysa geçen bunca zamana rağmen öğrenilemedi. Adı gibi akibeti de meçhul kaldı.
Sürgünde yaşayan Çinli yazar Liao Yiwu, ona Bay Wang diyor ve kitabında o anı şöyle anlatıyor:
“5 Haziran 1989 sabahı, sokaklar gölüne dönmüştü. Bir anda tankın karşısında durdu – hiç kimseydi, senin benim gibi biriydi. Geniş Chang’an Bulvarı’nın ortasında, 59 model 18 tankın önünde öylece duruyordu. En öndeki tank onu geçmeye çalıştı, ama bunu nasıl yapacağını bilmiyordu, sağa ve sola manevra yaptı.”
5 Haziran sabahı, Batılı gazeteciler ilan edilen sıkıyönetim nedeniyle Pekin Oteli’nde sıkışıp kalmışlardı. Gazetecilerin arasında AP haber ajansından Amerikalı foto muhabiri Jeff Widener de vardı. Balkondan Chang’an Bulvarı’na bakıyordu, o sırada tankların önünde duran adamı gördü ve objektife bastı.
Widener geçen yıl verdiği bir söyleşide, “Onu vuracakları anı bekliyordum. Ama vurmadılar. İnanılmazdı, kendi canını hiçe saymıştı” dedi.
Ertesi gün Widener’in fotoğrafı dünyadaki pek çok gazetenin birinci sayfasındaydı. Bu kare gibi onu çeken Widener de dünya çapında ünlü olmuştu. Widener, “Bunun iyi bir fotoğraf olduğunu biliyordum ama böyle bir sansasyon yaratacağını bilmiyordum” diye o günü anlatıyor.
Fotoğraftaki adamın kimliği ise tam 31 yıldır gizemini koruyor. Kimi adının Wang Weilin kimi ise Wang Guangyao olduğunu iddia ediyor. O andan sonrasını da bilen yok, kaçıp saklanabildi mi, yakalandı mı, bu soruların yanıtını kimse bilmiyor.
Geçen yıl, Tiananmen katliamının 30. yıldönümünde, fotoğraftaki adamın hikâyesine dair bir belgesel yayınlandı. Fotoğrafı çeken Widener, ‘tankın önünde duran adam’ı bulmak için yola çıkmıştı. Ama o fotoğrafı ve adamı anımsatan her şey Çin’de sansürlenmişti. Çin Komünist Partisi’ne göre bu fotoğraf Batı değerlerini temsil ediyor ve 1989 katliamını hatırlatıyordu.
Fotoğraf hakkında bu zamana kadar yorum yapan tek üst düzey politikacı, eski devlet başkanı ve parti lideri Jiang Zemin oldu. Zemin, 2000 yılında bir Amerikan televizyon kanalına verdiği söyleşide şunu söyledi: “Tüm güvenlik birimlerine, fotoğraftaki adamın akibetini bulmaları için talimat verdim. Aylarca süren soruşturma sonunda bu adamın tutuklanmadığını güvenle söyleyebilirim.”
Akibeti bir sır olarak kaldığı için fotoğraftaki adam hakkında pek çok şehir efsanesi de türemiş. Kimi hikâyelerde gizli bir yerde infaz edildiği, kiminde gizli yollarla Tayvan’a kaçtığı ve orada bir arkeolog olarak çalıştığı öne sürülüyor.
