Sekiz aile efsanesi: Amerikan Merkez Bankası’nın sahibi kim?

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati önceki gün hükûmete yakın çizgide yayın yapan ve “yandaş” diye nitelenen CNN Türk’te Ahmet Hakan’ın sorularını cevaplandırmıştı. Merkez Bankası bağımsızlığına dair bir soru üzerine Nebati, “Amerika’daki Merkez Bankası (Fed) kamunun değil ki! Beş tane ailenin!” ifadelerin kullanmıştı.

Nebati’nin yeniden alevlendirdiği tartışmada beş değil, sekiz ailenin ismi geçiyor. Bu ailelerin isimleri şunlardır: Rockefeller, Goldman Sachs, Lehman Brothers, Kuhn Loebs, Rothschild (The Rothschilds of Paris and London), Warburg ailesi (Warburgs Bank of Hamburg), Lazard (The Lazards Brothers of Paris) ve Moses Seifs (The Israil Mosses Seifs of Rome).

Ancak sekiz ailenin Fed’de nasıl bir imtiyaza sahip olduğuna dair bilgi ya da belge şu ana dek ortaya konulamadı.

Buna rağmen “şehir efsanesi” bu defa Nebati’nin sözleri ile tedavüle sürüldü. Beş aile iddiası kısa sürede sosyal medyada alay konusu olurken, Nebati’ye destek çıkanlar da oldu.

“Fed kimin?” sorusan Amerikan Merkez Bankası’nın resmi internet sitesinde cevap veriliyor. Fed’in sitesinde ilk cümlede şöyle deniliyor: “Kimse Federal Rezerv Sistemi’nin sahibi değildir.” Fed, Federal Rezerv Sistemi’ne üye olan yaklaşık üç bin bankaya ait.

MALİ BURHRANDAN ÇIKIŞ İÇİN 1913 YILINDA FED KURULDU

1907 yılında yaşanan mali panik, ABD’de bir merkez bankasının kurulmasının zorunlu hale geldiğini göstermesi açısından bir dönüm noktası oluşturmuştu.

Akabinde teşkil edilen “Ulusal Para Komisyonu” yaptığı araştırmalar sonucunda bir merkez bankasının kurulması gerektiğini Kongre’ye bildirmişti. Hazırlanan kanun 1913 yılında Başkan Wood Wilson tarafından imzalandı, böylece “Federal Rezerv Sistemi (Fed)” kurulmuş oldu.

Fed’in sermayesi, üye bankalara aittir. Üye bankalar, sermayelerinin yüzde 6’sı oranında Federal Rezerv Bank hissesi almak mecburiyetinde. Bunun yüzde 3’ünün ödenmiş olması gerekiyor. Kalan yüzde 3’lük kısmının ise ne zaman ödeneceği Guvernörler Kurulu’nun çağrısına bağlıdır.

12 AYRI FED VAR, FAİZ KARARI YETKİSİ GUVERNÖRLER KURULU’NDA 

Fed, üye bankaların sahip olduğu bir banka özelliğini taşıyor. Bu durum, ticari bankaların Fed’in politikalarına etki edebileceği anlamına gelmez.

Fed’in kurulmasını sağlayan kanun gereğince, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) 12 bölgeye ayrılmıştır. Her bir bölgede merkez bankacılığı görevini yürüten 12 ayrı (San Francisco, Minneapolis, Kansas City, St. Louis, Atlanta, Cleveland, New York, Philadelphia, Richmond, Boston, Dallas ve Chicago) Fed faaliyet gösteriyor. Bankalar arasında koordinasyonu sağlamak üzere “Guvernörler Kurulu” teşkil edilmiştir.

Donald Trump döneminde (2017) Fed Başkanlığı’na getirilen Jerome Powell 2’nci defa görevlendirildi. Powell, 2025 yılına kadar Fed Başkanlığı koltuğunda oturacak.

KURUL ÜYELERİ 14 YILLIĞINA SEÇİLİYOR

Fed’in en önemli organı Guvernörler Kurulu’dur. Kurul, sistemin “gözetleyicisi” ve “denetleyicisi” durumunda olup, Kongre’ye karşı sorumludur.

Kurul üyeleri 14 yıl gibi uzun sayılabilecek bir süre için seçilirler. Uzun görev süresi hem Fed’in bağımsızlığının teminatıdır hem de para politikasında istikrarı sağlayıcı bir unsurdur. Kurul başkan ve başkan Yardımcısının görev süresi 4 yıl olup, görev süreleri dolduğunda yeniden seçilebilmektedirler.

1913 yılında kurulan Fed’in Guvernörler Kurulu, Kongre’ye karşı sorumluluk taşıyor.

Fed’de sistemin 3 ana özelliği bulunuyor:

1) Merkezi bir yönetim kurulu.

2) 12 Federal Rezerv Bankası’ndan müteşekkil merkezi olmayan bir işletme yapısı.

3) Kamusal ve özel işletme yapısı.

Başkanın atadığı ve Senato’nun onayladığı Kurul, 12 Rezerv Bankası’nı denetler. Kongre’ye karşı sorumlu olan Kurul’un finansmanı ise Kongre tarafından yapılmaz. Başkan ve Kurul, Kongre’ye ve kamuoyuna raporlarını açıklamakla yükümlüdür.

Kongre’nin para politikası hedeflerini belirlemesine karşın, Fed’in bu hedeflere nasıl ulaşılacağına dair kararları, ABD Başkanı veya hükûmetin herhangi bir organının onayını tabi değil.

Sisteme üye ticari bankalar 12 Fed’in hisselerini alırken, kâr amacı güdülmüyor.