Refik Akyüz ve Serdar Darendeliler editörlüğündeki ‘Değiş Tokuş’, Kültür için Alan’ın faaliyet gösterdiği şehirler ve çevre şehre yönelik bir açık çağrıya gelen başvurular arasından seçilen 12 katılımcı ile farklı bir tecrübe paylaşıyor.
Aylin Kızıl, 'Dünyadaki Köşemizde Birikenler' serisinden [Proje Ekibi: Aylin Kızıl (Diyarbakır) & Eyhan Çelik (İzmir)]
Değiş Tokuş adlı fotoğraf deneyiminin bir parçası olduğunu bilmesem Mars yüzeyine inen keşif aracı Opportunity’nin aktardığı görüntüler diye pekala düşünebilirdim. Uçsuz bucaksız kızıl bir yüzey; sert, keskin ve birbirine yapışmış kaya parçaları, öbek öbek çakıl taşları… Burayı yeryüzüne ait kılan ilk bakışta canlı emareler olmasa da bir kara çadır ve etrafında örgütlenen doğal yaşam.
Bir ateşi harlama miktarı kadar sesini duyduğumuz güngörmüş kadının kendi aklettiği ve ‘atalardan’ naklettiği sözleri başka bir hayatın sırrı gibi fısıldanıyor: “Koçerlikte kim nereye giderse gitsin evi orasıdır. Uzağa da gitse, ovaya da gitse, süt sağmaya da gitse, Karacadağ’a gitse, viran yerlere de gitse, nereye giderse gitsin evi kendisiyledir.”
Eyhan Çelik, ‘Kozmos’ serisinden [Proje Ekibi: Eyhan Çelik (İzmir) & Aylin Kızıl (Diyarbakır)]
Adını bildiği en uzak yerin Karacadağ olduğu kadın devam ediyor: Öyle diyoruz, öyle zaten… Mesela bugün nerede isen, diyorlar ki insan neredeyse evi oradadır, öyle işte…”
Ömrü geçene, vadesi dolana kadar evini sırtlayanlara her yer yurt!
Eyhan Çelik, ‘Kozmos’ serisinden [Proje Ekibi: Eyhan Çelik (İzmir) & Aylin Kızıl (Diyarbakır)]
EVİN DIŞI
İzmir’den Eyhan Çelik’le Diyarbakır’dan Aylin Kızıl’ın pencere araladığı Koçerler’in yaşamından da yola çıkabilirsiniz, projenin başka bir karesinden de… Malum, içinde bulunduğumuz pandemi sürecinde, fotoğrafçılar daha az seyahat etme olanaklarına sahip ve bu nedenle farklı şehirlere gitme imkanları neredeyse yok/tu. Hepimiz evlerimize hapsolduk. Tam da bu fikirden yola çıkan ‘Değiş Tokuş’, Kültür için Alan’ın faaliyet gösterdiği şehirler ve çevre şehre yönelik bir açık çağrıya gelen başvurular arasından seçilen 12 katılımcı ile bir tecrübe paylaşıyor. İzmir, Diyarbakır, Mardin ve Urfa’dan 6 ekip, yani 12 sanatçı, bir yandan kendi şehirlerinde proje ortakları için fotoğraf çekerken, diğer yandan gitmedikleri başka bir şehirde kendileri için üretilen fotoğraf projelerinin de editörlerine dönüştüler.
Aslıhan Güçlü & Mehmet Ali Kılıç, ‘Klişe Kent Anlatıları’ serisinden [Proje Ekibi: Aslıhan Güçlü (İzmir) & Mehmet Ali Kılıç (Şanlıurfa)]
Türkiye’de yenilikçi fotoğraf işlerinin öncü isimleri Refik Akyüz ve Serdar Darendeliler ikilisinin editörlüğünü yaptığı projenin web sitesi projedegistokus.com yayında ve artık üretilen hikâyeleri görmek mümkün.
PANDEMİ GÜNLERİNDE DÜŞÜNSEL VE SANATSAL DEĞİŞ TOKUŞ
Projenin amaçları ise şöyle özetleniyor: ‘Değiş Tokuş’, asıl olarak üretim odaklı bir proje gibi görünse de fiziksel paylaşımların ve seyahatlerin kısıtlandığı salgın döneminde uzaktan sanatsal ve düşünsel değiş tokuşun ne kadar uygulanabilir olduğuna dair bir araştırma niteliği de taşıyor. Geldiğimiz noktada, fotoğrafların müellifinin kim olduğundan ziyade, kolektif üretimin sınırlarının ne kadar zorlanabildiği ve sanatçıların birbirlerinin projelerini ne kadar sahiplenip uygulamaya hevesli olduğu önem kazanıp belirleyici oldu. Proje ekipleri arasında, ortak bir zeminde buluşup aynı fikri/konuyu birbirleri için karşılıklı olarak kendi şehirlerinde uygulayanlar olduğu gibi, benzer konulardan beslense de birbirinden bağımsız iki projeyi birbirleri için üretenler de oldu.
Öte yandan Diyarbakır’dan Lütfü İrdem, İstanbul’dan GAPO ve İzmir’den No 238 iş birliğinde, Kültür için Alan desteğiyle Mayıs-Kasım 2021 arasında gerçekleşen ‘Değiş Tokuş’ kapsamında 12 sanatçının ürettiği işler ile akademisyenler ve araştırmacıların değiş tokuş kavramına dair kaleme aldığı metinler de, projeye özel bu web sitesinde izlenime sunuldu.
INSTAGRAM GALERİSİ
Projenin Instagram hesabını da bir nevi sergi alanına dönüştürmeyi hedefleyen ‘instagram takeover’lar boyunca proje ekipleri, ikişer gün boyunca devraldıkları instagram hesabında, bir yandan web sitesindeki seçkiye dahil olmayan fotoğraflarından bazılarını paylaşırken diğer yandan da fotoğraftan edebiyata, sinemadan müziğe ve projelerinin ilham kaynaklarına dair paylaşımlarda bulundu.
Ayşegül Kaycı, ‘Duvarların Belleği’ serisinden [Proje Ekibi: Ayşegül Kaycı (İzmir) & İmran Atasal (Mardin)]
Ayrıca, üretilen her işten birer fotoğraf, projenin çıkış noktası olan değiş tokuş kavramına fiziksel olarak da gönderme içeren bir kartpostal setinde bir araya getirildi.
İmran Atasal, ‘Nefes Alanları’ serisinden [Proje Ekibi: İmran Atasal (Mardin) & Ayşegül Kaycı (İzmir)]
Projedeki sanatçılar, Nilay Uluğ & Şevda Tuğrul, Ayşegül Kaycı & İmran Atasal, Fatma Çelik & Merve Güçlütürk, Aynur Tıkıroğlu & Hicret Ayaz İpek, Aylin Kızıl & Eyhan Çelik ve Aslıhan Güçlü & Mehmet Ali Kılıç olarak sıralanırken, konuşmacı ve yazarlar Meltem Şendağ, Aslı Iğsız, Eda Yiğit, Elif Demirkaya ve İpek Çınar oldu.
