‘Erkeklerin sahasında’ mücadeleyi bırakmayan bir kadın: Lale Orta

Kadınlar iş hayatının her alanında büyük başarılara imza atıyorlar. Onlara hiç ‘yakıştırılmayan’, en ‘zor’ denilen işlerde de bu değişmiyor. Futbol da bu uğraşlardan biri… Her ne kadar son yıllarda kadın ligleri ve şampiyonları öne çıksa da dünyanın dört bir yanında bir ‘erkek oyunu’ olarak kabul görülüyor futbol. Oynayanı erkek, yöneteni erkek, hakemi erkek, federasyonu erkek… Ancak Türkiye’de bu durumu değiştirmeye gönüllü futbol âşığı kadınlar da var. Onlardan biri de ‘Türkiye’nin ilk kadın futbol antrenörü ve FIFA kokartlı ilk kadın hakemi’ Lale Orta. Onun mücadele ‘sahası’ erkek egemenliğinin her yönüyle kendini belli ettiği futbol dünyası…

BİR ERKEĞİN YERİNE DAHİL OLDU, 29’UNU GERİDE BIRAKTI

Futbol hayatına 1976 yılında Türkiye’nin ilk kadın futbol takımı olan Dostlukspor’da kaleci ve kaptan olarak başlayan Lale Orta, tüm kadınlara istediklerini başarabilecekleri konusunda önemli bir rol model. Türkiye Futbol Federasyonu’nun (TFF) açtığı kurslarda aldığı eğitimle Türkiye profesyonel liglerinde antrenörlük ve teknik direktörlük yapabilen ilk kadın futbol antrenörü oldu. 30 kişilik antrenörlük kursuna bir erkeğin yerine sonradan dahil oldu ve 29 erkeği geride bırakarak kursu birincilikle tamamladı. Ayrıca kaleci antrenörlüğü ve UEFA A Lisans Antrenörlük diploması sahibi.

2005 UEFA KUPASI KADINLAR FİNAL MAÇINI YÖNETTİ

Lale Orta, 1986-2005 yılları arasında profesyonel ve amatör olarak yaklaşık bin 500 maçta hakemlik yaptı. Aynı zamanda Türkiye’de profesyonel liglerde maç yöneten ilk kadın hakem de o. Profesyonel Birinci Lig seviyesinde Avrupa’da hakemlik yapan ilk kadın olma unvanı da kendisine ait. 1995 yılında FIFA tarafından 27 ülkeden seçilen 54 kadın hakem arasında kendine yer buldu ve “dünyanın ilk FIFA kokartlı hakemleri” listesine adını yazdırdı. Türkiye’nin ilk FIFA kokartlı kadın hakemi olan Lale Orta, 21 Mayıs 2005 tarihinde UEFA Kupası Kadınlar final maçını yönetti. Orta’nın antrenörlük diploması almak amacıyla 8 maç için başladığı serüveni, FIFA hakemi olarak bırakana kadar tam 20 yıl sürdü.

‘HAKEMLİĞİN BANA AİT OLMADIĞINI DÜŞÜNEN YÖNETİCİLER YÜZÜNDEN HAKKIM OLAN YERLERE YILLAR SONRA ULAŞABİLDİM’

Lale Orta, Hürriyet gazetesinden Tülay Demir’e verdiği söyleşide, “Erkek egemen camiada size çelme takan, faul yapan oldu mu?” sorusuna, “Olmaz olur mu? Kadın olduğum için, hakemliğin bana ait olmadığını düşünen yöneticilerimiz yüzünden, hakkım olan yerlere yıllar sonra ulaşabildim. Bana pembe renkli FIFA kokartının geleceğini iddia eden ve erkeklerin kokartlarından farklı olduğuna inanan yöneticilerimiz vardı. Erkek arkadaşlarımın kokartları törenle verilirken, benim kokartım İstanbul Hakem Derneği’nde elime tutuşturulmuştu” şeklinde cevap vermişti.

‘ERKEĞİN HATASI KABUL EDİLİR, KADININKİ EDİLMEZ’

Söyleşide, kendisine Süper Lig’de sadece üç maç yönetmesi için izin verildiğini anlatan Lale Orta, “Yardımcı hakemlik ve dördüncü hakemliklerim hariç hakem olarak üç kez maç yönettim. Çok başarılı olduğum halde sırf kadın olduğum için buna cesaret edemediler. ‘Dünyada örneği yok’ dediler. ‘Hata yaparsan, kamuoyuna bunu nasıl açıklarız?’ dediler. ‘Erkek hakemler hata yapmıyorlar mı?’ diye sorduğumda ‘Onlarınki kabul edilir, seninki edilmez’ denildi” ifadelerini kullanmıştı.

İLK KADIN ‘FUTBOL DOKTORU’

Spor Yönetimi üzerine yüksek lisans yapan Orta, doktora eğitimini de Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalında Spor Yönetimi üzerine tamamladı. ‘Dünyada ve Türkiye’de Futbol Organizasyonları Üzerine Analitik Bir Yaklaşım’ tezi ile futbol üzerine doktora tezi yakan ilk kadın futbol doktoru. Sayısız ödül kazanan ve birçok alanda ilklere imza atan Doç. Dr. Lale Orta, şimdilerde Okan Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu Spor Yönetimi bölüm başkanlığı yapıyor.

BİRÇOK ENGELLE KARŞILAŞTI

Lale Orta, sırf kadın olduğu birçok kez ayrımcılığa maruz kalmış. Hak ettiği halde ona maç verilmemiş, görev vermeye cesaret edilmemiş. Orta ‘erkek egemen’ bir sahada uğradığı haksızlıkları, “Sırf kadın olduğum için bana Süper Lig’de görev vermeye cesaret edemediler,” sözleriyle anlatıyor.

Orta, tüm sporsever kadınlara şöyle sesleniyor: “Peşinden gidecek cesaretin varsa, bütün hayaller gerçek olabilir.”