Erdoğan’ın DÇM planı: Dolar nereye kadar iner?

Doların 18 TL’yi, euronun 20 TL’yi geçtiği 20 Aralık 2021 Pazartesi günü hükûmet kimsenin tahmin etmediği bir hamle yaptı. Döviz kurları gün içinde yüzde 10’a yakın değer kazanırken, Merkez Bankası’nın etkisiz döviz satış müdahaleleri haricinde bütün devlet kurumları olup biteni adeta seyrediyordu.

Döviz kurlarını bildik yollarla düşürmek yerine “sinsi bir plan” hazırlandığını hem YouTube kanalımda hem de Kronos’ta yayınlanan makalelerde her fırsatta dile getirdim. Doların nerede duracağına, faiz oranının ne olacağına sadece Erdoğan’ın karar verdiğini vurgulamıştım.

Erdoğan’ın düne kadar “15 Temmuz’un finansörü” olmakla itham ettiği Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile sulh anlaşması imzaladığı 24 Kasım’da dolar birden 9,50 TL’den 12,50 TL’ye kadar tırmandı. O seviyelerden itibaren doların 20 liraya doğru dolu dizgin koşması için hususi bir gayret sarf edildi.

OLAN YİNE AYŞE TEYZE İLE MEHMET AMCAYA OLDU

20 Aralık 2021 Pazartesi akşamı kabine toplantısının akabinde Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) lideri ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ilk defa açıkladığı kararlar dolarda sinsi planının ilk safhasının sonuna gelindiğinin ilanı oldu.

Hazine garantili dövize çevrilebilir mevduat (DÇM) dönemi başlıyor…

12,50 TL üzerinde “küçük yatırımcı” diye bilinen Ayşe teyze bizzat devlet marifetiyle tuzağı düşürüldü ve yurt dışından getirilen dolar banknotları yüksek fiyattan vatandaşa satıldı.

Erdoğan’ın DÇM kararını açıkladığı andan itibaren başlayan düşüşün sonunda tabelada değer kaybı yüzde 20’yi buldu. Dolar 18 TL üzerinden 13 TL’nin altına indi. Euro ise, 20,47 TL’den 15 TL’nin altına geriledi. Hızlı çıkan döviz aynı daha hızlı inişe geçti.

Başta Almanya olmak üzere Avrupa ülkelerinde çalışan gurbetçilerin döviz tasarruflarının ekonomiye kazandırılması için 1967 yılında DÇM hesapları açılmaya başlanmıştı.

DÖVİZE ÇEVRİLEBİLİR MEVDUAT NEDİR?

Son karar DÇM uygulamasının bugüne uyarlanmış hâli olabilir. Bankalarda DÇM hesabı açan mudilere kur farkı garantisi verilecek. Kur farkı garantisi vade uzadıkça artacak.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ile Merkez Bankası’nın kendi yetki sahasına giren başlıklarda ikincil mevzuatı yayımlandığında uygulama esasları daha berrak hâle gelecektir.

Edindiğim bilgiye göre, kur garantisi için en az 6 ay vade şartı konulacak. 6 ay vadelide parasını tutan kişi kur farkının yüzde 50’sini alacak. 1 vadeli TL mevduatta ise farkın yüzde 100’ü ve aynı zamanda mevduattan kazanılan nominal faiz verilecek.

Muhtemel kur farkını banka sistemlerinde yapılacak bir çalışma ile sistem otomatik olarak hesaplayacak. Başka bir ifadeyle vergi keser gibi ortaya çıkacak tutar Hazine tarafından bankalara aktarılacak.

En geç 31 Ocak 2022 tarihi itibarıyla DÇM hesaplarının açılabileceği belirtiliyor. Bankaların bilgi işlem altyapısı hazır, sadece kullanılan programlara kur farkı hesaplaması ilave edilecek.

KUR GARANTİSİ VAR, DÖVİZ MEVDUATINDA ÇÖZÜLME OLABİLİR

Örneğin 100 bin doları bozduran bir kişi TL 6 ay ya da 12 ay vadede TL mevduata o günkü kur üzerinden yatırdığı parayı vade sonunda çekerken döviz kurundaki yükselişten doğan farkı da alacak. 12 ay vadede faiz ya da kâr payı da verilecek.

Bankalarda 5,4 trilyon TL mevduatın 3,4 trilyonu dövize endeksli. 1,9 trilyon TL ise TL mevduat. Hem TL mevduattan dövize geçişi engellemek hem de yerli şahıs ve şirketlerin 231 milyar doları bulan döviz mevduatında çözülme olmasını sağlamak için kur farkı ile iktifa edilmemiş.

Mevduattan elde edilecek kazançtan stopaj (Gelir Vergisi kesintisi) alınmayacak. Stopaj yüzde sıfır olacak. Kim bilir 1, 3 ve 4 ay vadelerde de faiz/kâr payı olmasa da kur garantisi verilebilir. İlgili tebliğlerin Resmî Gazete’de yayımlanması ile vade-kur garantisi denklemi de açığa kavuşacaktır.

Enflasyonun yükseldiği bir dönemde böylesine cazip bir teklife ikna olup dövizi bozduracak kişi sayısı ve piyasanın bu hafta kararlara nasıl yorumlayacağı paketin başarılı olup olmayacağını belirleyecek.

İLK SAATLERDE 1 MİLYAR DOLAR BOZDURULDU

Ziraat Bankası Genel Müdürü Alpaslan Çakar’ın “Cumhurbaşkanının açıklamasından sonra 1 milyar dolar civarında bir para bozduruldu.” beyanatı da gösteriyor ki paketin etkili olması için perde arkasında dört koldan hazırlık yapılmış.

DÇM’de kur garantisi sebebiyle ortaya çıkan maliyet kamu bankaları veya özel bankalar tarafından değil, Hazine tarafından karşılanacak. Erdoğan faizi bankalar lehine artırmak yerine, doğrudan mudiye dönük Hazine destekli bir faiz artışı hamlesi yaptı. Bu kararın halk nezdinde sempatik gelen bir tarafı da olacak.

Yine temettü dağıtan şirketlerden alınan yüzde 15 stopajın yüzde 10’a indirilmesi Borsa İstanbul’da (BİST) temettü verimi yüksek şirketlerin hisselerine dönük yatırımcı iştahını da artıracaktır.

Amerikan Merkez Bankası’nın (Fed) dolar vanasını kıstığı şu günlerde BİST satış baskısı altında. DÇM rüzgârıyla bugün açılış seansında yön tekrar yukarı dönebilir. Ancak borsaların tamamında, özellikle BİST’te satış baskısı 2022 boyunca devam edecek.

HAZİNE’NİN FAİZ YÜKÜ ARTACAK, FATURA YİNE VATANDAŞA

Anapara ve faiz ödenmeleri, kur garantisi sebebiyle Hazine’nin sırtında kambura dönüşünce DÇM hesapları 1978’de kapatılmıştı.

Erdoğan, hatalı kararlarıyla döviz girdabına sürüklediği ekonomi gemisini kurtarabilmek için Hazine’nin, dolayısıyla vatandaşın yükünü artıracak bir yola tevessül etti.

Seçim öncesinde doların tamamen kontrolden çıkmaması için açtığı kart piyasayı ne kadar ikna edeceğine dair ilk günden bir tahminde bulunmak kolay değil. Ancak piyasadaki ilk hareket hakikaten çarpıcı.

Dövizde meydan artık boş değil. Dolar için 15 TL üzeri, euro için 17 TL üzeri kırmızı çizgi olarak çekildi bile.

Döviz talebinin temelinde yatan “param eriyor” endişesini gidermeye dönük Hazine garantisi dövizlerin mevcut seviyelerden elden çıkarılmasını sağlayabilir. Yine de kalıcı bir kur düşüşü mevcut göstergelerle mümkün değil.

Zaten hükûmet artık tek hanede bir kur yerine, enflasyonun çıktığı seviyeyi de dikkate alarak, 11,50-13,50 arasında yeni denge yörüngesini bulmuş bir kurdan yana tercihte bulunuyor. Vatandaşın buna ikna olup olmayacağını zaman gösterecek.

Faiz indirimleri ve diğer beyanlar yeni model için ekonomik deneyin devam ettiğini gösteriyor.

ERDOĞAN’IN YENİ PLANI: DOLAR NE KADAR DÜŞER?

Erdoğan; ihracat, turizm ve yurt dışı taahhüt gelirlerini artırmayı ve eksi 50 milyar dolara gerileyen net rezervleri yeniden 30 milyar doların üzerine çıkarmak ve seçim arifesinde kur şokuna maruz kalmamak için en önemli kozunu masaya sürdü.

Stopajın sıfırlanması gibi TL’yi teşvik edici adımları dövizden caydırıcı adımların takip edeceğini söylememe lüzum var mı?

Keşke bu kararlar kendi vatandaşını tuzağa düşürerek değil, şeffaf bir müzakere dönemi ve belli bir takvimle irtibatlandırılmış şekilde alınabilseydi.

Döviz krizinden çıkış için öyle ya da böyle katkı sağlayabilecek bir paketin açıklanması geciktikçe vatandaşın elinde avucunda kalmış son birikimleri kurda kuşa yem edildi.

Çok kimsenin canı yandı. Devlet bizzat vatandaşına döviz tuzağı kurdu. Bu zaviyeden tasarruf sahiplerinin itimadını kazanmak kolay olmayabilir.

TÜRKİYE EKONOMİSİ KRONİK HASTA, ASPİRİN TEDAVİSİ BEYHUDE

Türkiye’nin demokrasi ve hukuk karnesindeki zayıf notlar ve giderek nefes almanın zorlaştığı siyasi iklimi kurda istikrarlı bir seviyenin yakalanma ihtimalini zorlaştıracak.

Kronik rahatsızlıkların Aspirin ile tedavi edilmesi mümkün olmadığı gibi döviz açığının mudiye hem faiz hem de kur garantisi verilerek kapatılması mümkün değil.

Erdoğan seçime kadar döviz kurlarını bir yerde tutabilmeye ve zaman kazanmaya dönük kritik bir adım attı. Enflasyonun yol açtığı erozyonu telafi etmek için asgari ücret zammında olduğu gibi işçi, memur ve emekli maaş artışında da resmi enflasyon üzerinde bir oranla kaybettiği seçmenin gönlünü kazanmaya çalışacak.

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ve 3.600 ek gösterge fasıllarında ezber bozacak adımlar atılacak. 18,5 milyon işçi, memur ve özel sektör çalışanı brüt asgari ücret tekabül eden (5 bin 4 TL) kazanç için Gelir Vergisi’nden muaf tutulacak.

DÇM hamlesi döviz talebini kırmak ve dövizde tansiyonu düşürmek maksadıyla yapıldı. Hazine’nin borcunu sorgulayan yok nasıl olsa! Hem Darphane hem de Banknot Matbaası çift koldan kâğıt para basmaya devam edecek.

Yükselişler kâr satışı, inişler uzun vadede alım fırsatı olarak değerlendirilecek.