Demokrasi çağında saray ve saltanat

İngiliz Kraliyet Ailesi mensuplarının her yaptığı dünyanın bütün ülkelerinde haber oluyor. İngiliz gazetelerinde tek işi kraliyet üyelerinin hayatlarını izlemek olan muhabirler var. Kraliçenin hayatını anlatan filmler, diziler çekiliyor. Peki neden insanlar saltanat hayatını bu kadar merak ediyor?

Kraliyet ailesi İngiltere Kraliyet Hava Kuvvetleri gösterisini izliyor.

Herhangi bir Afrika ya da Asya ülkesinde sokaktan geçen birine ülkesinin savunma bakanının ismini sorun, büyük ihtimalle bilmez. Ama Prens William ile Düşes Kate Middleton’ın kaç çocuğu olduğunu, isimlerini sorun, olumlu cevap almanız çok muhtemeldir. Hatta William’ın kardeşi Harry ile karısı Meghan’ın evlendikten sonra kraliyet görevlerinden istifa ettiğini de söyleyeceklerdir size. Peki kraliyet ailesinin yaşadıkları, dünyanın dört bir yanındaki insanların neden ilgisini çekiyor? Ölümünün üzerinden yıllar geçmesine rağmen Prenses Diana’yla ilgili haberler hâlâ neden çok okunuyor?

90. yaş günü için kutlamalar yapılan İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth’e özel hediyeler de veriliyor. İngiliz ressam Henry Ward da yaptığı portreyi kraliçeye sundu.

HAYATA PRENSES MASALLARI İLE BAŞLIYORUZ

Bu sorunun cevabını sadece gazeteciler değil, bilim insanları da araştırıyor. Temple Üniversitesi’nde profesör ve psikolog olan, Amerikan Psikoloji Derneği’nin eski başkanlarından Dr. Frank Farley ünlülerin, bilinçaltında da olsa, imrenmemiz öğretilen şeyleri örnekledikleri için ilgiyi çektiğini söylüyor. Farley, “Hepimiz zenginlik, şöhret, mutluluk, stil ve sosyal etki gibi hayallere sahibiz. Bunun temel sebebi de çocukluğumuzda hepimizin krallar, prenseslerle dolu peri masalları dinlememiz. Çocuklarımızı yetiştirme şeklimizden dolayı bu hayatlar hâlâ çok ilgi çekiyor” diyor.

HABER-İLGİ DÖNGÜSÜ

İnsanların saltanat haberlerine ilgi göstermesinin temel nedenlerinden biri de, sıradan halkın yıllarca çalışarak kazanamayacakları bir hayatı daha doğdukları gün ayaklarının altında bulmuş kişileri merak etmesi. İnsanlar masallarda dinledikleri kralların, kraliçelerin gerçekte de var olduğunu görünce onlara ilgi duyuyor. İnsanların merakı medyanın ilgisini, medyanın ilgisi de insanların merakını çekiyor. Sürekli medyada haberlere maruz kalma bir geri bildirim döngüsü oluşturuyor. İnsanlar ünlülerle ilgilendikleri için medya kuruluşları onları takip etmeye devam ediyor. Ünlüler sürekli medyada olduğu için insanlar dikkat çekiyor. Döngü defalarca tekrar ediyor. Farley, “Her yanımız medya, TV, cep telefonu, sosyal medya vs., öyle bir zamanda yaşıyoruz ki bir anlamda kaçış yok” diyor.

İspanya Kralı Felipe ve Kraliçe Letizia, yabancı büyükelçiyi kabul töreninde.

ADI KRAL AMA YETKİSİ YOK

İşin ilginç yanı insanların ilgisini o kadar çeken birçok kraliyet ailesinin, özellikle Avrupa’dakilerin, aslında ülkelerin yönetiminde bir sorumluluklarının bulunmaması. Yani krallar, kraliçeler saraylarda yaşıyor da olsalar, görevlerinin çoğu sembolik. Avrupa’da, İngiltere başta olmak üzere, monarşiyle yönetilen 12 ülke var. Demokrasi indekslerinde her zaman en üst sıralarda yer alan Avrupa ülkelerinin hemen hemen hepsinin monarşiyle yönetiliyor olması anakronik gibi görünüyor. Ama kimisi geleneklerini korumak ve geçmişleriyle gururlanmak, kimisi de kraliyet üyelerini ‘soft power’ ve turizm öğesi olarak kullanmak amacıyla monarşiyi koruyorlar.

İngiliz Kraliyet ailesinin en küçük varisleri Prens George ile Prenses Charlotte, anne ve babaları Cambridge Dükü William ve Düşes Kate.

GÖSTERİ ‘SOFT POWER’ DEMEK

Birinci Dünya Savaşı’ndan önce, kraliyet düğünleri aile arasında yapılan özel törenlerdi. Savaştan sonra her şey değişti. Diana ile Charles’ın, oğulları William ve Harry’nin düğünleri yüzlerce televizyonda canlı yayınlandı. Çünkü “gösteri” her zaman ülkeler için önemli bir siyasi araç olmuştu, ancak bu görüntülerin günümüzdeki kadar hızlı ve küresel bir etkisi olmuyordu. İngilizler de “kraliyet düğünü, kraliçenin tahta çıkmasının 60. yılı, saray önünde nöbet değişimi” birçok gerekçeyle sarayın ihtişamını sergilemekten kaçınmıyor. Bu sayede ülkeye milyonlarca turist çekiyor. Aileye mensup isimler, her gün dünyanın değişik yerlerindeki gazetelerde baş köşeye oturuyor. Yani İngiliz monarşisi, turizm, ticaret, moda ve ekonomik diplomasi gibi alanlarda ulusal ekonomi için paha biçilmez hale geldi.

İspanya Kraliyet Ailesi, Kral Felipe VI, Kraliçe Letizia, Prenses Leonor ve Prenses Sofia, Marivent Sarayı’nda yaz fotoğraf çekimi için objektiflere poz veriyor.

SARAY UYUM SAĞLAMADA MAHİR

İngiliz monarşisinin uzun başarısının gerçek sırrı, görkemli sarayı, hantal eski tarzlarıyla değil, gençlerle ilişki kuracak bir tarzda yenilemesinde yatıyor. Saray üyeleri gerektiğinde değişmeye hazır. 2016’da 90. yaş gününü kutlayan bir kraliçe dünyanın her yerinde haber oldu. Vergi ödüyor, tweet atıyor, torunu Harry’ye Obamalara şaka yapmak için katılıyor. Olimpiyat Oyunları’nın açılış töreninde en dikkati çeken isim olarak hatırlanıyor. Hatta bir James Bond filminde bile rol aldı.

28 MONARŞİ VAR

20. yüzyılda Almanya, Avusturya-Macaristan, Türkiye, İtalya, Yugoslavya, Portekiz, Yunanistan monarşilerini kaybetti. Mısır Kralı Faruk, yüzyılın başında dünyada sadece beş kralın kalacağını iddia etmişti. “Kupa, sinek, karo ve maça kralı – ve İngiltere Kralı”. Hükümdarın cinsiyetini tutturamasa da, haklı çıktı. İngiltere’de hâlâ monarşi var. Avrupa da, özellikle İskandinavya ve Aşağı Ülkeler, hâlâ bir avuç başka monarşiye sahip.

Andorra

Andorra, Fransa ve İspanya arasında bir mikro ülke. Fransa cumhurbaşkanı ve İspanya’nın Katalonya bölgesindeki Urgell’in Katolik piskoposunun eş-prens olarak bulunduğu parlamenter bir prenslik. Birçoklarına garip gelebilir ama Fransız Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, aynı zamanda Andorra’nın eş-prensi. Öbür prens de Katolik papaz John Enric Vives.

Brunei Sultanı Hassanal Bolkiah, Bahreyn Kralı Hamad Bin İsa El Halifeyi Bruneinin başkenti Bandar Seri Begawanda karşıladı ve sarayında ağırladı.

Bahreyn Krallığı

Hamad bin İsa al-Khalifa, 2002’de emir olan unvanını değiştirerek, ada ülkesinin ilk kralı oldu. Ülkenin tek yöneticisi. Sünni El-Halife ailesi, 1783’ten beri Şii çoğunluğa sahip ülkeyi yönetmekte.

Belçika Krallığı

Kral Philippe, babasının tahttan çekilmesinin ardından 21 Temmuz 2013’te tahta çıktı. 1830’dan beri yedinci kral oldu. Kızı Elisabeth’in onun ardından ülkenin ilk kadın hükümdarı olması bekleniyor. Parlamenter rejimle yönetilen Belçika’da kral sembolik bir konumda.

Birleşik Krallık

İngiltere’de yaşadığı için sanki sadece oranın kraliçesi zannedilse de, Kraliçe Elizabeth II, hâlâ Kanada’dan Avustralya’ya 16 ülkenin kraliçesi. Aralarında İngiliz kilisesinin liderliğinden 54 üyeli Commonwealth ülkeler birliğinin liderliğine kadar onlarca sıfatın sahibi. Şahsi serveti yarım milyar dolardan fazla. Buckingham Sarayı’nda oturuyor. 1952’de babasının ölümünden sonra tahta oturan 94 yaşındaki Elizabeth, gelecek yıl tahttaki 70. yılını kutlamaya hazırlanıyor. Hayatı hakkında onlarca kitap yazıldı, diziler çekildi, filmler yapıldı. Kendisinin ve ailesinin hayatı dünyada en çok ilgi gören monark.

Butan Krallığı

Kral Jigme Khesar Namgyel Wangchuck, babası tarafından icat edilen bir terim olan “dünyanın en mutlu halkının” lideri. Butan, demokratik anayasal monarşiyle yönetiliyor. Kral, ülkede çok popüler bir isim. Babasının yaygın demokratik reformları nedeniyle sembolik bir konumda.

Brunei

Bu mutlak monarşinin başbakanı olarak da hizmet veren Sultan Hassanal Bolkiah, 1967’de tahta geçti. Elizabeth’ten sonra dünyanın en uzun hüküm süren hükümdarı. Dünyanın en zengin isimleri arasındaki sultan 1800 odalı dünyanın en büyük konutunda yaşıyor.

Kamboçya

Kral Norodom Sihamoni, Kral Norodom Sihanuk’un tahttan çekilmesinin ardından 2004 yılında dokuz üyeli bir konsey tarafından seçildi. Prag’da büyüdü ancak 1977’de Kamboçya’ya döndü. Kızıl Kmerler, kraliyet ailesini Vietnam’ın 1979 işgaline kadar ev hapsine aldı. Kısa zaman önce başlarında Kamboçya, monarşiye hakaret etmeyi suç ilan etti.

Danimarka

Kraliçe Margrethe II, Grönland’ı da içeren Danimarka’daki kraliyet sarayına başkanlık ediyor. 1953’teki anayasa değişikliği sayesinde, 1375-1412 arasında hüküm süren I. Margrethe’den sonra, Danimarka tahtına oturan ilk kadın oldu. 80 yaşındaki kraliçe 49 yıldır hükümdar. Sembolik bir görevi var.

Belçika Kralı Filip ve Kraliçe Mathilde, Japonya’ya yaptıkları resmi ziyarette.

Japonya

84 yaşındaki İmparator Akihito, 2019’da sağlık sorunlarını gerekçe göstererek tahtan çekileceğini açıkladı ve yerini oğlu Naruhito’ya bıraktı. İkinci Dünya Savaşı’na kadar imparatorların ‘tanrı’ gibi görüldüğü Japonya’da savaşın ardından kurulan demokratik rejim sonrasında sembolik bir makama dönüştü.

Ürdün Haşimi Krallığı

Abdullah II’nin 1993’teki kraliyet düğünü, o zamana kadar görülen en görkemli düğünler listesinin ilk sıralarında yer alıyordu. Düğün pastası o kadar büyüktü ki, Kraliçe Rania onu bir kılıçla kesti. Bir anayasal monarşi olan Abdullah, 1999’da kral oldu. Ülkede başbakan ve meclis olsa da, hala son söz sahibi olan kişi kral.

 Kuveyt

91 yaşındaki Şeyh Sabah el-Ahmed el-Jaber el-Sabah, geçen yılın sonlarında hayatını kaybetti. Yerine geçen üvey kardeşi Nawaf el-Ahmed el-Jaber el-Sabah, ülkenin 16. emiri oldu. Ülkede seçimler yapılıyor, parlamento var ancak başbakanlık el-Sabah ailesinde. Emir tek söz sahibi olmasa da, çok söz sahibi.

Lesoto

Letsie III, 1990 yılında babası Moshoeshoe II sürgüne zorlanınca tahta oturdu. Lesotho anayasal bir monarşidir, ancak Letsie törenden daha fazla sorumlulukları var.

Lihtenştayn Prensliği

Prens Hans-Adam, babası Prens Franz Josef’in 1989’daki ölümünün ardından 32.000 kişilik bu küçücük ülkede devlet başkanı oldu. Seçmenler, 2003 referandumunda ona hükümet üzerinde yeni yetkiler verdi. Sarayda yaşıyor, parlamentosu da olan ülkesinin aynı zamanda yöneticisi.

Lüksemburg Büyük Dükalığı

Büyük Dük Henri, babası Büyük Dük Jean tahttan feragat ettikten sonra 2000 yılından beri hüküm sürüyor. Tam demokrasiyle yönetilen Lüksemburg’da Henri’nin yetkisi sadece törensel ve sembolik.

Malezya

Demokrasiyle yönetilen Malezya’da geleneksel olarak bir kral da var. 2019’da tahta Pahang eyaletini temsilen Abdullah geçti. Krallar beş yıllık bir dönem boyunca hizmet ediyor. Kırallık, dokuz Malay eyaletinin liderleri arasında kıdem sırasına göre sırayla değişiyor.

Monako Prensliği

Monako Prensi II. Albert, Amerikalı aktris Grace Kelly ve Rainier III’ün oğludur. Sadece 38.000 kişiye ev sahipliği yapan bir mikro devlet olan Monako, anayasal bir monarşidir, ancak devlet başkanı yürütme, yasama ve yargı yetkisine de sahiptir. Ünlü yıldız Grace Kelly nedeniyle uzun yıllar medyanın en ilgi gösterdiği kraliyet ailerinin başındaydı. Kral Albert’in kız kardeşleri Stephanie ve Caroline de gençliklerinde magazin basınının en gözde isimleri arasındaydı.

Fas

Muhammed VI, 1999 yılında tahta geçti ve kısa bir süre sonra yoksullukla ve ülkesinin insan hakları siciliyle mücadele sözü verdi. Şubat 2004’te kadınlara daha fazla güç veren yeni bir aile yasası çıkardı. Ülkenin tek yöneticisi ve tek söz sahibi.

Hollanda Krallığı

Hollanda kralı, Willem-Alexander, Avrupa’nın en genç hükümdarlarından. William III’ün 1890’daki ölümünden bu yana Hollanda’nın ilk erkek hükümdarı oldu. Annesi Kraliçe Beatrix, 2013’te kendi isteğiyle tahtı bırakarak emekli oldu. Hollanda tam demokrasiyle yönetiliyor. Kralların sembolik görevleri var.

Norveç Krallığı

Norveç Kralı Harald V, çocukken ailesi, II.Dünya Savaşı’ndaki Alman işgali sırasında sürgüne gitti. 1968’de Sonja Haraldsen ile evliliği tartışmalıydı, çünkü o soylu birisi değildi. Kısa zaman önce Norveç Parlamentosu kralın “kutsal” olduğu iddiasını Anayasadan kaldırdı. Demokratik ölçüler açısından dünyanın en ileri devletlerinden olan Norveç’te krallık sembolik bir konumda.

Umman Sultanlığı

Arap dünyasının en eski bağımsız devleti olan Umman’ı 50 yıl Sultan Kabus yönetti. Geçen yıl Kabus’un hayatını kaybetmesinden sonra yerine kuzeni Heysem bir Tarık’ın geçmesini vasiyet etti. Dünyanın en zengin isimleri arasındaydı. Umman sultanları, ülkenin tek söz sahibi.

Katar

Katar, Al Thani ailesinin hükümdarlığı altında mutlak bir monarşi. Teknik olarak, anayasaya göre ülkenin anayasal bir monarşi olması amaçlanıyor, ancak aile siyasi muhalefete izin vermiyor. Şimdiki emir Tamim bir Hamad, babasının tahtı bırakmasının ardından 2013’te emir oldu.

Suudi Arabistan Krallığı

Suudi Arabistan, başında Kral Selman ile mutlak bir monarşidir. Hanedanı siyasi iktidar üzerinde tekel sahibidir. 6 binden fazla prensin bulunduğu ülkede veliaht prens Mohammed bin Selman, şimdiden 85 yaşındaki babasının birçok görevini üstlenmiş durumda.

İspanya Krallığı

Kral Felipe IV (tam adı, Felipe Juan Pablo y Alfonso de Todos los Santos) ve eşi Kraliçe Letizia büyük ölçüde törensel figürlerdir. Tahta 2014’te oturdu. Babası, Kral Carlos adının skandallara da karışmasından sonra tahtı oğluna bırakmak zorunda kalmıştı. İspanya kralı, yıllık 7 milyon euroluk bütçesiyle Avrupa’nın en mütevazi kraliyet ailesi. Demokrasiyle yönetilen ülkede görevleri sembolik.

Svaziland Krallığı

Svaziland Kralı III. Mswati, dünyanın tek mutlak monarşilerinden birini yönetiyor. Son olarak, ülkesinin adını “Swazilerin ülkesi ” anlamına gelen “eSwatini” olarak yeniden adlandırdı. 15 karısı var.

İsveç Krallığı

Carl XVI Gustaf, anayasal bir monarşi olan İsveç’in kralıdır. İsveç, cinsiyete bakılmaksızın ilk doğan çocuğun tahtın varisi olması için miras haklarını değiştiren ilk monarşiydi. Görevleri sembolik olan İsveç Kralı, Avrupa’nın en uzun süre tahtta oturan isimleri arasında.

Tayland Krallığı

Tayland, daha önce Bhumibol Adulyadej tarafından yönetilen bir anayasal monarşi. 2016’da ölünce yerine Maha Vajiralongkorn geçti. Tayland’da başbakanlar seçimle gelse de kralların dokunulmazlığı var. Hatta kraliyete yönelik eleştiri büyük suç. Sıradışı hareketleriyle dikkat çeken kral, koronavirüs salgınının başlamasından bu yana Almanya’da bir otelde yaşıyor.

Tonga Krallığı

Pasifik ada ulusunun şu anki kralı Tupou VI, önceki kral olan erkek kardeşi öldükten sonra 2015 yılında taç giyme törenine girdi. Tonga, Okyanusya’daki tek egemen monarşi.

Birleşik Arap Emirlikleri

BAE, diğer monarşilerden biraz daha karmaşık. Başkanlık, federal ve baskıcı bir monarşiye sahip. Yedi kurucu emirliğin arasından bir emir seçiliyor. Son olarak 2004’te Abu Dabi Hükümdarı Şeyh Khalifa bin Zayed Al Nahyan BAE Başkanı seçildi.