Bakanlığın ödeneğini almaya hak kazanan bazı şirketlerin turizm, gıda, mimarlık, mühendislik gibi iş kollarında olması da ‘ödenek kime verildi?’ sorusunu beraberinde getirdi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın koronavirüs salgını nedeniyle maddi zorluk yaşayan özel tiyatroları desteklemek amacıyla 12 milyon liralık bütçenin 328 özel tiyatroya verildiğini açıklaması tartışmaları da beraberinde getirdi.
Vergi borcu olan özel tiyatroların bakanlığın desteğine başvuramadığı ve isimleri açıklanmayan ‘destek almaya hak kazanmış’ tiyatroların bir kısmının da gıda ve turizm işletmeleri ile spor şirketleri, mimarlık ve mühendislik gibi iş kollarından faaliyet gösteren şirketlere verildiği iddia edildi. Şirket isimlerinin yanında tiyatroların isimlerinin açıklanmaması da kuşkuyu arttırdı. 7 aydır perde açamayan, vergi ve SGK borcu olmayan özel tiyatronun da neredeyse hiç bulunmadığı iddia ediliyor.
VERGİ BORCU YÜZÜNDEN BAŞVURAMADI, KAPANMAYLA KARŞI KARŞIYA
Beyoğlu’nun önemli tiyatrolarından ‘Altıdan Sonra Tiyatro’, vergi borcu nedeniyle bakanlığın ödeneğine başvuramayan özel tiyatrolardan sadece biri. Yirmi yıldır sadece tiyatro yapan topluluk, Beyoğlu’nda 10 yıldır varlığını desteksiz sürdüren bir sahne kurdu. Sayısız ekibe ev sahipliği yapan tiyatro, yeni sahnelere yol gösterdi, yeni metinlerin sahnelenmesi için projeler üretti. Ancak bu özel tiyatro da bakanlığın desteğine başvuramadı, çünkü vergi borcu vardı. Vergi borcu olan özel tiyatroların hiçbiri bakanlığın desteğine başvuramadı. ‘Altıdan Sonra Tiyatro’dan yapılan açıklamada tiyatronun kapanma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu belirtilerek, “Mevcut borçların ödenmesi yıllar alacak. Geçtiğimiz ve önümüzdeki sezonun yıkıcı etkilerinden kurtulmak çok zor” denildi.
“BAKANLIĞIN ‘VERGİ BORCU YOKTUR’ ŞARTI NEDENİYLE BAŞVURAMADIK”
Yolcu Tiyatro’dan Ersin Umut Güler de ödeneğe vergi borcu nedeniyle başvuramadıklarını kaydederek, “Yolcu Tiyatro olarak Kültür Bakanlığının borcu yoktur şartı sebebiyle özel tiyatrolara yaptığı ödeneğe vergi ve SGK borcumuz olduğu için başvuramadık. Devlete bağlı herhangi bir kurum ile iş yapsanız ve vergi borcunuz varsa tiyatroya yatan ücret e-haciz ile mahsup edilir. Tiyatrolar Mart ayında kapanmasaydı Haziran ayına kadar 35 civarı oyun oynayıp borcumuzu kapatacaktık. Dünyayı sarsan çok büyük bir salgın oldu ve kapatıldık. Kültür ve Turizm Bakanlığı neden en azından pandemi koşullarına özel, borcu mahsup etme önerilerine bile yanaşmadı?” açıklamasında bulundu.
‘TOY İSTANBUL’ KAPANDI
2016 yılında kurulan ‘Toy İstanbul’ özel tiyatrosu da pandemi şartlarının getirdiği ağır ekonomik buhrandan kurtulamayarak kapılarını kapatmak zorunda kaldı.
BEHZAT UYGUR: YEREL YÖNETİMLER DE TİYATROLARA SAHİP ÇIKMALI
Tiyatro sanatçısı Behzat Uygur vergi borcu yüzünden destek alamayan tiyatroların kapanmaması için bakanlık ve yerel yönetimlerin elini taşın altına sokması gerektiğini kaydederek, “Vergi borcu yüzünden destek alamadığı için bir tiyatro kapanmamalı. Lütfen gereken yapılsın. Yerel yönetimlerde bölgesindeki tiyatrolara sahip çıkmalı” dedi.
Yazar ve tiyatro oyuncusu Firuze Engin ise sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada bakanlığın açıkladığı ödenek listesiyle ilgili kuşkusunu dile getirdi. Engin, “Bugün bakanlığın açıkladığı özel tiyatrolara 3 ayrı kategorideki devlet yardımı listelerinde yer alan gıda, turizm şirketleri; tarım işletmeleri, spor malzemeleri şirketleri; mimarlık, ihracat, mühendislik şirketleri kim? Bu tiyatroların ismi ne? Şirket adının yanında tiyatronun adı açıklanmıyor. Mesleğinden başka yapacak hiçbir ‘işi’ olmayan tiyatrocular evlerini boşaltıp şehir değiştirecek kadar, salonlarını kapatacak kadar üzücü kararlar vermek zorunda kalırken, tüccarların ek kazanç kapısı olarak görüp sermaye koyduğu oyunlara kapital desteği verilemez. Çocuk tiyatrosunu 5 seansta vur-kaç olarak, çocuk seyircileri kafa başı bilet adedi olarak gören ekiplere yardım dağıtılamaz” dedi.
“BAKANLIK KİMİ KURTARMAYA, KİMİN CEBİNE DAR GÜNLER İÇİN HARÇLIK SIKIŞTIRMAYA ÇALIŞIYOR?”
Firuze Engin, açıklamalarına şöyle devam etti: “Aklını yalnızca mesleğe yatırıp ülkenin en verimli işlerini üreten birçok tiyatro vergi ve SGK borçları yüzünden bakanlık desteğine başvuramamış, başvurusu kabul edilmemişken bakanlık sabah gazetesi spotu gibi ‘Özel Tiyatrolara Tarihin En Büyük Yardımı’ diye duyuru yayınlayamaz. Geleneksel tiyatroyu yaşatıyoruz mavalıyla dağıttıkları yardımları toplayan insanların bazıları Karagöz oynatırken mikrofonundan sakız sesi geliyor. Biz tanımıyor muyuz bu sahtekarları? Bakanlık kimi kurtarmaya, kimin cebine dar günler için harçlık sıkıştırmaya çalışıyor? Yok eğer bu sözde tiyatro sahiplerinin kim / kimler olduğunu bilmiyorsa, ne işler yaptıklarından bihaberse, meslek alanını bu kadar tanımaktan uzaksa bu nasıl Kültür Bakanlığı?”
TİYATRO KOOPERATİFİ: “DESTEKLEME KRİTERLERİ NELER?”
Özel tiyatroların kendi aralarında kurduğu Tiyatro Kooperatifi de Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın açıkladığı destekle ilgili açıklamasında, vergi borcundan dolayı ödenek alamayan tiyatroların kapanabileceği uyarısında bulundu. Açıklamada, desteklenen ve ödenek almaya hak kazanan oyunların seçilmesindeki kriterin ne olduğunu soran Tiyatro Kooperatifi açıklamasında bakanlığa şu sorular yöneltildi: “Desteklenen oyunların seçiminde kullanılan kriterler nelerdir? Kurulda görev alan kişi ve kurumlar kimlerdir?”
“7 AYDIR GELİRSİZ KALAN ÖZEL TİYATROLARIN TÜMÜNDE VERGİ VE SGK BORCU VARDIR”
Başvuru yapılırken ‘SGK ve vergi borcu olmaması’ kriterini eleştiren Tiyatro Kooperatifi, bünyesinde bulunan 60 tiyatrodan yüzde 43’ünün desteğe başvurduğunu, başvurmayanların yüzde 50’sinin ise vergi borcu yüzünden başvuru dahi yapmadığı kaydedildi. Açıklamada, “Özel tiyatroların neredeyse 7 aydır gelir elde edemediği, sahnelerin birer birer ve hızla kapandığı ağır pandemi sürecinde tüm özel tiyatroların vergi ve SGK borcu bulunduğu açıktır” denildi.
“DESTEK ADALETSİZ VERİLDİ”
Tiyatro Kooperatifi açıklamasında bakanlığı şeffaflığa davet ederek, destekle ilgili çözülmesi gereken sorunları şöyle sıraladı: “Desteğin eski oyunlara verilmesinin adaletsiz oluşu, oyun ismini ve/veya başvurucu şirketi değiştirerek aynı oyunların tekrar destekten yararlanması, farklı şirketlerle yapılan başvurular sayesinde aynı tiyatronun birden çok oyunla destek alması, her başvurusu olumsuz sonuçlanan tiyatroların yanında her yıl kesintisiz bir şekilde yararlanan tiyatroların olması, desteğin kapsayıcı olmaması, sanatsal kriterlerin muğlak olması.”
NE OLMUŞTU?
Özel tiyatrolara Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan beklenen destek geçtiğimiz günlerde açıklanmıştı. Bakanlık, ‘geçmişten günümüze bir sanat sezonunda verilen tarihin en büyük yardım miktarı’ olarak açıkladığı 12 milyon lira ödeneğe toplam 390 özel tiyatro başvuruda bulunduğunu açıklamıştı. Değerlendirme Kurulu’nun yapılan başvurular içerisinden 75 çocuk oyunu, 199 profesyonel ve 54 geleneksel olmak üzere toplam 328 özel tiyatro projesine destek verilmesine karar verdiği duyurulmuştu.
