Her yıl aralık ayında gündeme gelen asgari ücret milyonlarca işçiyi yakından ilgilendiriyor. Peki, olan asgari ücret nasıl hesaplanıyor? Asgari ücreti kim, nasıl belirliyor? Asgari Ücret Komisyonu’nun kaç üyesi var, bu üyeler kimlerden oluşuyor?
Asgari ücret tespiti için süreç devam ederken Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), Çalışma Bakanlığı önünde eylem yaptı.
Türkiye’de her yıl aralık ayında gündeme gelen asgari ücret 7 milyondan fazla işçiyi ilgilendiriyor. Milyonlarca işçi ve yakını 2022’de asgari ücrete gelecek zammın ne kadar olacağını merakla bekliyor. Net asgari ücret 2021 yılında 2 bin 826 TL oldu. Peki, her zaman siyasi tartışmaların önemli gündem maddelerinden olan asgari ücret nasıl hesaplanıyor? Asgari ücreti kim, nasıl belirliyor? Asgari Ücret Komisyonu’nun kaç üyesi var, bu üyeler kimlerden oluşuyor? 2022 yılında asgari ücret kaç oldu?
Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bünyesindeki Asgari Ücret Tespit Komisyonu işçilerin alacağı maaşı tespit ediyor. Maaşlar işçi sendikalarının taleplerinin her zaman yaklaşık bin TL altında kalıyor. Asgari ücretin belirlenmesine ilişkin bir yönetmelik bulunuyor.
ASGARİ ÜCRET TESPİT KOMİSYONU’NDA KİMLER VAR?
İşçi, işveren ve bakanlık temsilcilerinin yer aldığı Asgari Ücret Tespit Komisyonu, asgari ücreti bütün işkollarını kapsayacak şekilde belirliyor. İşçiye verilecek en düşük maaşı ifade eden bu rakam günlük olarak tespit ediliyor. İlgili yasaya göre komisyon işçi, işveren ve devlet temsilcisi olmak üzere 15 kişiden oluşuyor. Üç tarafın da 5’er üyesi bulunuyor.
TÜİK’İN AYLIK GIDA HARCAMASI ESAS ALINIYOR
Komisyon asgari ücreti en geç iki yılda bir olmak üzere belirliyor. Ücretin tespitinde en önemli unsur Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı bir işçinin aylık gıda harcaması. Açlık sınırı olarak da bilinen bu rakam, Türkiye’deki enflasyon ve pazar fiyatları üzerinden belirleniyor. Raporlar çoğu zaman ‘gizli’ diye açıklanmıyor.
Komisyon ayrıca, ücretin belirlenmesinde konuyla ilgili bütün kamu kurum ve kuruluşları ve üniversiteler ile işbirliği yapabiliyor. İşçi ve işveren kuruluşlarının bu konudaki öneri ve görüşlerini alabiliyor. Komisyon, gerektiğinde uzman kişilerin bilgisine başvurabilir. Yönetmeliğe göre Komisyondaki görüşmeler ve komisyonun çalışmaları gizli. Başkan, üyeler ve raportörler ile bu maddenin kapsamına giren kişi ve kuruluşlar bu görevleri dolayısıyla öğrendikleri her türlü bilgi ve belgeleri gizlemekle yükümlü.
KOMİSYONDA SON SÖZ BAKANIN
Aileleriyle birlikte 10 milyona yakın vatandaşı ilgilendiren ücreti belirleyen Komisyon’da son sözü her zaman Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı söylüyor. Komisyonda Bakanlığın tespit ettiği üyelerden biri başkan oluyor. Komisyonun devlet tarafını ilgili bakanlık ve kurumlardan yetkililer temsil ediyor.
Bünyesinde en çok işçiyi bulunduran işçi sendikasının beş temsilcisi çalışanları temsil ederken, en çok işveren üyesi bulunan sendikanın beş temsilcisi de patronların haklarını savunuyor. Komisyon, Bakanlığın çağrısı üzerine toplanıyor ve Bakanlıkça hazırlanan gündeme göre çalışıyor. Komisyon, en az on üyenin katılımı ile toplanıyor ve oylarının çoğunluğu ile karar veriyor. Karara katılmayan üye, isterse katılmama gerekçesini belirtiyor. Oyların eşitliği halinde, Başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlamış sayılıyor. Komisyonun her toplantıda aldığı kararlar karar defterine yazılıp başkan ve üyelerce imzalanıyor. Komisyonun ücret kararı kesin oluyor. Karar Resmi Gazete’de yayımlanıp yürürlüğe giriyor.
İŞÇİNİN MAAŞINDAN HUZUR PARASI ALIYORLAR
Komisyon üyeleri asgari ücreti belirlemek için devletten ‘huzur hakkı’ ücreti alıyor. 2019 yılındaki toplantı için komisyon başkanına günlük 150 lira, üyelere 130 lira, raportörlere ise 100 lira ödendi. Asgari ücret yönetmeliğine göre, asgari ücretin belirlenmesinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ile benzeri sebeplere dayalı herhangi bir ayrım yapılamıyor.
ASGARİ ÜCRET AVRUPA’DA NE KADAR, TÜRKİYE KAÇINCI SIRADA?
Avrupa Birliği İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) açıkladığı verilere göre 2020 yılının ikinci yarısında Türkiye’de asgari ücret döviz kurundaki değişimden dolayı düştü. Türkiye’de yılın ilk yarısında 440 Euro olan asgari ücret yılın 2020’nin ikinci yarısında 383 Euro’ya kadar geriledi. Türkiye bu sonuçla Avrupa’dan 26 ülke içinde sondan 5. sırada bulunuyor.
Öte yandan asgari ücretle çalışanların oranına bakıldığında Türkiye Avrupa’da açık şekilde zirvede. Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre 2016 yılında Türkiye’de sigortalı çalışanların yüzde 41’i asgari ücret alıyordu. Eurostat’ın verilerine göre ise bu oran Avrupa’da sadece yüzde 7.
Türkiye’deki asgari ücret sık sık Avrupa ülkeleri ve özellikle Almanya ile karşılaştırılıyor. “Avrupa’da asgari ücret ne kadar?” ve “Asgari ücretin en yüksek olduğu ülkeler” en çok arama yapılan konuların başında geliyor.
