‘Aşı pasaportu’ olmayanlar AB ülkelerine seyahat edebilecek mi?

Yıllar önce çiçek hastalığı salgını yaşanırken Almanya’da bugün eyalet olan, o günlerde ise kendi prensleri veya kralları tarafından yönetilen Hessen ve Bavyera, ilk aşı kartını geliştirmişlerdi. 1807 yılında çiçek hastalığına karşı genel zorunlu aşılama ile birlikte aşı sertifikaları yapılmış, insanlar bu belgelerle aşı olduklarını ispatlamıştı. Böylece salgının önüne geçilmesi amaçlanmıştı. Avrupa’daki ilk aşı sertifikasının üzerinden 214 yıl geçti. Şimdi de Avrupa ülkeleri Koronavirüs (COVID-19) salgınının etkilerini azaltmak amacıyla ortak bir aşı sertifikası üzerinde çalışıyor. Dijital olarak cep telefonlarında taşınacak karekodlar ile insanlar aşı olduklarını belgeleyebilecek. Birçok ülkenin yaz başından itibaren sınırlarında bu kontrolü yapması bekleniyor. Bu haberde şu ana kadar bilindiği kadarıyla aşı sertifikası hakkındaki detayları bulacaksınız.

SEYAHAT İÇİN ŞART MI?

AB Komisyonu, dijital Avrupa aşı kartının yaz tatillerine kadar hazır olmasını amaçlıyor. Hâlen birçok Avrupa ülkesi gelen yolculardan hasta olmadıklarını gösteren test sonucu istiyor. Bazıları ise test sonucunun yanında belirli bir süre karantina şartı getiriyor. Aşı sertifikasının yürürlüğe girmesinden sonra birçok ülkenin, birlik dışından gelen yolculardan aşılandıklarını belgelemesini istemesi bekleniyor. Komisyona göre, sertifika seyahati kolaylaştırmayı amaçlıyor, ancak hiçbir şekilde “hareket özgürlüğünün kullanılması için bir ön koşul” olmayacak. Bu algının doğmaması için ilk başlarda düşünülen “yeşil pasaport” adından vazgeçildi ve “dijital aşı sertifikası” adında uzlaşıldı. Üye devletlerin yetkilileri, örneğin, sertifikadaki bilgilere dayanarak girişte mevcut test veya karantina yükümlülüklerinden feragat edebilecek. Örneğin, yıllardır bazı Afrika ve Güney Amerika ülkelerine giriş için sarı humma aşısı şartı bulunuyor. Bu aşıyı olduğunu belgeleyemeyenlerin ülkeye girişi engelleniyor. Benzer şekilde isteyen ülkeler, koronavirüs aşısı olmayı ülkeye giriş için bir ön şart olarak koyabilecek.

AŞI KARTI HANGİ BİLGİLERİ İÇERİYOR?

E-aşı kartı, birçok insanın halen sahip olduğu kâğıt aşı kartında bulunan tüm verileri içerecek. Aşılanan kişi hakkındaki genel bilgilerin yanında aşılama tarihi, aşının ticari adı, parti numarası ve aşı yapan doktorun adı bulunacak. Bu bilgiler, özel olarak güvenli bir bilgisayar sistemi olan elektronik bir aşı kaydında saklanacak. İnsanların kendini tanıtmak için sadece e-karta ihtiyacı olacak.

İNGİLİZCE VE YEREL DİLDE

Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, planlanan sertifikaların, bir AB vatandaşının aşılanmış veya test edilmiş veya Covid 19 hastalığından kurtulmuş olup olmadığının kanıtı olarak hizmet edeceğini açıkladı. Von der Leyen, 27 AB ülkesinin tümünün bu sertifikaları karşılıklı olarak tanımasının hedeflendiğini bildirdi. AB yetkililerine göre, dijital Avrupa aşı kartının 1 Haziran’a kadar hazır olması bekleniyor. Şimdiye kadar yapılan açıklamalara göre bu belgeler hazırlayan ülkenin ulusal dilinde ve İngilizce olarak düzenlenecek. Her AB vatandaşı belgeyi ücretsiz olarak alabilecek.

AYRICALIK SAĞLAYACAK MI?

Yunanistan ve İspanya gibi Avrupalı turistlerin gözdesi tatil ülkeleri, sertifikaların Paskalya tatilinden önce çıkarılmasını umut ediyordu. Ancak beklentileri karşılık bulmadı. Özellikle Almanya ve Fransa gibi nüfusu yüksek ancak aşılama oranı düşük ülkeler, aşılanmış küçük bir grup insan için ayrıcalıkların ortaya çıkacağına işaret ederek, sertifikaların bu kadar erken verilmesine karşı çıktılar. Şimdilik hedef, en azından Haziran başında belgelerin hazırlanması ve yaz tatilinde Avrupalıların rahatça seyahat edebilmesi.

YENİ AŞI KARTI NASIL ÇALIŞACAK?

Proje, İsrail’de aşılanan insanların aldığı “Yeşil Pasaport” temel alınarak “Dijital Yeşil Kanıt ” adı altında yürütülüyor. Aşılara ek olarak, onaylanmış PCR ve hızlı testlerin sonuçları ile hayatta kalan koronavirüs enfeksiyonlarının sonuçları AB aşılama kartına kaydedilecek. Bu, dijital bir kimlik olacak, aşı damgalarının toplandığı bir pasaport gibi olmayacak. Örneğin akıllı telefon için bir uygulama olacak. İnsanların aşı olduklarını veya PCR testlerinin sonuçlarını bu dijital ekran ile ispatlayacak. Sertifika öncelikle dijital bir belge olarak tasarlansa da, akıllı telefonu olmayanlar için kişiselleştirilmiş QR kodlu sertifikalar kağıda bastırılabilecek. Bu karekodlu kanıt, sahteciliğe karşı korumalı hale getirmek için dijital bir imza içerecek. 27 ülkenin karşılıklı olarak tanıyacağı aşı kartı, aşıların AB çapında tescili için bir veri tabanının yanı sıra aşılanmış kişiler için kişiselleştirilmiş bir QR kodu içerecek. Brüksel’deki Komisyon şu anda bir AB aşı sertifikasının içermesi gereken temel verileri tanımlıyor.

HANGİ AŞILAR KABUL EDİLİYOR?

Başlangıçta Komisyon, yalnızca Avrupa İlaç Ajansı (EMA) tarafından onaylanan dört aşıyı değerlendirmeyi gündemine aldı. Bunlar şu anda Biontech/Pfizer, Moderna, Astrazeneca ve Johnson&Johnson aşıları. Bunun yanında mesela Macaristan, Rus aşısı SputnikV ve Çinli üretici Sinopharm’ın aşılarını da kullanıyor. Avrupa Komisyona göre, üye devletler bu aşıların yeraldığı aşı sertifikalarını tanıyıp tanımama konusunda özgür olacak.

TÜRKİYE’DEKİ AŞILAR AVRUPA’DA GEÇERLİ Mİ?

Türkiye AB üyesi olmadığı için komisyon tarafından geliştirilen dijital ortak sistemde yer almayacak. Bunun yanında Türkiye’de kullanılan CoronaVac aşısının uygulandığı başka bir Avrupa ülkesi de yok. Ayrıca CoronaVac için EMA’ya onay başvurusu da yapılmadı. Bu nedenle Türkiye’den Avrupa’ya gelen yolcuların CoronaVac aşısı yaptırdıklarına dair belge beyan etmeleri halinde bunun ülkeler tarafından kabul edilip edilmeyeceği henüz belli değil. Eğer CoronaVac aşısı Avrupa tarafından tanınmaz ise bu aşıyı olanların Avrupa’da aşı yaptırmamış gibi muamele görmesi ihtimali bulunuyor. Halen bazı ülkeler yurtdışından gelen yolculara çeşitli seviyelerde karantina uyguluyor. Bazı ülkelerde karantina yolcunun beyan ettiği adreste yaptığı varsayılıyor. Bazı ülkeler ise özellikle riskli ülkelerden gelenleri otellerde zorunlu olarak 10 gün misafir ediyor. Otel masrafını da yolcudan alıyor. Eğer 1 Haziran’a kadar CoronaVac aşısı için EMA’ya başvuru yapılır ve onaylanırsa, Türkiye’den aşı olup Avrupa’ya gidenlerin işi kolaylaşacak. Bunun dışındaki durumlar için şu anda büyük bir belirsizlik var. Son karar için 1 Haziran’ı beklemek gerekecek.

AŞI KAYITLARI NEREYE KAYDEDİLECEK?

Aşılama verileri ayrı, korumalı bir elektronik aşılama kaydında saklanacak. Verilerin güvenliğine özel bir vurgu yapan AB yetkilileri, kartın güvenlik sınıfının, e-ilaç veya e-tanı verilerinin depolanmasında kullanılan ELGA standartlarına sahip olacağını belirtiyor.

E-AŞI KARTINA AŞILAR NASIL İŞLENECEK?

Kişiler, aşıya e-kartı ile gelecek. Halen testleri yapılan pilot projede doktor ve aşı yapılan yerin bilgisi bulunuyor. Ardından kişisel veriler kayıt altına alınıyor. Son olarak aşı, ambalajı üzerindeki QR kodu taranarak kaydediliyor. O andan itibaren aşıları ELGA portalında görüntülenebiliyor.

ŞİMDİYE KADAR AŞI OLANLAR NE OLACAK?

Avrupa’da aşı kartı verilmeden Korona aşısı olanların verileri, halihazırda elektronik aşı sistemine dolayısıyla dijital aşı sertifikasına kaydedilmiş durumda. Bu kişiler, aşı uygulamasını telefonlarına indirdikten sonra gerekli bilgileri girerek, dijital aşı sertifikalarını gereken yerlerde gösterebilecekler. Verileri dijital veri bankasında bulunmayanlar ise, aşı yaptırdıklarını kanıtlayarak yetkili kurumlardan dijital sertifika alabilecek.

BU KORONA SERTİFİKASI OLMADAN AB İÇİNDE SEYAHAT EDİLEBİLECEK Mİ?

Bu konuda henüz kesin bir karar alınmadı. Önemli bir turizm ülkesi olan Avusturya’nın başbakanı Sebastian Kurz, aşı kartının yaygınlaşması ile mevcut önlemlerin de gevşetilmesini öneriyor. Tatil ülkelerinin aksine Almanya Şansölyesi Angela Merkel ise, aşı kartıyla ilgili hangi özel hakların doğacağını belirlemek için erken olduğunu savunuyor. Merkel, şu anda aşı kartıyla seyahat özgürlüğü konusuna karar verebilecek çok az kişinin aşı olduğuna dikkat çekiyor. Ayrıca, çocuklar için onaylanmış aşılar olmadığı için şu anda Covid-19’a karşı aşı yapılamadığını belirtiyor. Bu nedenle Merkel, AB aşı sertifikasının tek başına kimin nereye seyahat edebileceğine karar vermek için yeterli olmaması gerektiğini, seyahate izin verecek testler gibi başka seçeneklerin de olması gerektiğini savunuyor.

AŞILANAN İNSANLAR HALA TAŞIYICI OLAMAZ MI?

Biontech/Pfizer aşısının virüsün başkalarına bulaşmasının yüzde 90’nın üzerinde engellediği biliniyor. Ülkenin neredeyse tümünü aşılayan İsrail’de hazırlanmış ancak henüz bilimsel dergilerde yayınlanmamış bir çalışma da bu bilgiyi teyit ediyor. Alman politikacılar, aşılananların yüzde 90’ının artık enfekte olmadığı ve bu nedenle hastalığı daha fazla yayamayacağı doğrulanırsa enfeksiyon zincirlerinin duracağına işaret ediyor. Ancak bu yönde veriler elde etmek için daha fazla insanın aşılanması gerekiyor. 1 Haziran’a kadar bu konuda daha sağlıklı veriler elde edilmesi bekleniyor.

TURİZM ENDÜSTRİSİ NE DÜŞÜNÜYOR?

Avrupa’nın en büyük seyahat şirketlerinden TUI’nin başkanı Fritz Joussen, 2021 yazında Avrupa’da güvenli ve sorumlu bir şekilde seyahatin mümkün olacağını düşündüğünü söyledi. Joussen, özellikle, Avrupa çapında bir aşı sertifikası ve hızlı testlerin bu beklentiyi gerçeğe dönüştüreceğini düşünüyor. Havacılık endüstrisi de testlere güveniyor. Bazı havayolları ilk projelerini hızlı testlerle gerçekleştirdi. Alman havayolu şirketi Lufthansa’nın patronu Carsten Spohr, Avustralya havayolu Quantas’ta olduğu gibi hızlı testler ile yolculukları mümkün kılacak adımların atılmasını istedi.

AŞI KARTINDAN KAYIT İPTALİ YAPILABİLİR Mİ?

Bu konuda yetki ülkelerde ancak ülkelerin hemen hemen hiçbirisi böyle bir imkan planlanmıyor. Özellikle Corona krizi, halk sağlığı yetkilileri için, uygun önlemleri alabilmek için bulaşıcı bir hastalığın seyri hakkında Avrupa çapında verilere sahip olmanın ne kadar önemli olduğunu ortaya koydu. Bu nedenle aşı olan herkesin kaydı tutulacak. Kayda girenin adı silinmeyecek.

HER KAPIDA AŞI KARTI SORULACAK

Aşı kartının yaygınlaşmasından sonra havayolları, oteller, restoranlar, konser salonları gibi yerlerin girişinde bunun kontrolünün yapılması bekleniyor. En azından salgının bittiğinin net bir şekilde ortaya konacağı zamana kadar bu kontroller yapılacak. Avrupa dışında ABD başta olmak üzere Avustralya, Körfez ülkeleri ve Japonya’da da farklı aşı sertifikası çalışmaları yapılıyor. Tüm sertifikaların, dünyanın her yerinde tanınacak şekilde yapılması hedefleniyor ancak hangi ülkelerde hangi aşıların kabul edileceği o ülkenin yetkisinde bulunuyor.