Vladimir Nabokov'un çok ünlü "Lolita" kitabının Almanca yayınında 3 yerde geçen "inzest" kelimesinin çevirmen Fatih Özgüven tarafından "kızılbaş" olarak çevrilmesi sosyal medyada gündeme oldu. 1982 yılında Can Yayınları’nın bastığı kitap geçen ifade büyük tepki çekti. Çevirmen Özgüven özür diledi.
Can Yayınları'nın sahibi Can Öz'den de dolaylı açıklama geldi.
Edebiyat çevrelerinde birkaç gündür 1982 yılında Can Yayınları’nın Fatih Üzgüven çevirisiyle bastığı Nabokov romanı Lolita’da geçen “ensest” ifadesinin “Kızılbaş” olarak çevrilmesini konuşuyor. Alevilere yönelik aşağılayıcı bu ifade nedeniyle hem yayınevine hem de çevirmene büyük tepki gösterildi. Varlık Yayınları’nın 1966 tarihli bir çeviride benzer şekilde “ensest” kelimesini “kızılbaş” olarak çevirdiği de ortaya çıktı.
Vladimir Nabokov'un bilinen ünlü romanı "Lolita" kitabının almanca yayınında 3 yerde geçen "inzest" kelimesini çevirmen Fatih Özgüven "kızılbaş" olarak çevirmiş. pic.twitter.com/BGv8FEtS8y
— Leyla Gündüzkanat (@Guenduezkanat) September 12, 2021
Almanca yayınında 3 yerde geçen “inzest” (ensest) kelimesinin Kızılbaş olarak çevrilmesiyle ilgili Can Yayınları sahibi Can Öz’den açıklama geldi. Eski CHP’li vekil Hüseyin Aygün’ün konuyu gündeme getirmesi üzerine Öz “Hüseyin Bey, merhaba. kitap 1982 baskısı, dolayısıyla neredeyse 40 senedir piyasada yok; editörü de Erdal Öz. Can Yayınları’nın ismini dahi alevi kültürüne düşkünlüğünden yola çıkarak vermiş Erdal Öz’ün bunu bilinçli yapmış olması mümkün değil” açıklamasında bulundu. Aygün de son tweetinde “Arkadaşlar, Kızılbaşlara hakaret içeren Lolita adlı kitap, 40 yıl önce basılmış, piyasada yokmuş Gözden kaçtığını söyledi Can Bey. (Can Yayınları’nın sahibi Can Öz’ün mesajı)” diye yazdı.
ÇEVİRMEN ‘UTANIYORUM’ DİYEREK ÖZÜR DİLEDİ
Konuya ilişkin ne diyeceği merak edilen 1982 baskılı Can Yayınları etiketli Lolita’nın çevirmeni Fatih Özgüven, arkadaşı avukat Erdal Doğan aracılığıyla yaptığı açıklamada, hata yaptığını ve utandığını belirterek özür diledi. Doğan’ın aktardığı mesajında Fatih Özgüven şu açıklamayı yaptı: “Nabokov’un Lolita isimli eserinin ilk baskısı benim çevirimle 1982’de Can Yayınlarından çıktı. Hem bilgisizliğim, hem cahilliğim nedeniyle sosyal medyada gündeme gelen o affedilmez, vahim hatayı yaptım. Hemen bir sonraki baskılarda bu hatayı düzelttim. 1988’de İletişim’deki 2. baskı ve sonraki 22 baskının hepsinde doğal olarak düzeltilmiş biçimiyle çıktı. Geçmişimdeki bu hatamdan dolayı halen çok utanırım. Yaklaşık 40 yıl önce yaptığım ve hiçbir mazereti olmayan bu vahim hatayı yazar dostlarımın uyarısı ile 2. baskıda düzelmiştim. Can Yayınları 1982’deki o ilk baskısından donra bir daha eseri yayınlamamıştır. Geçmişte yaptığım olduğum bu affedilmez bilgisizliğimden dolayı tüm Alevilerden ve demokrat tüm duyarlı Türkiye halkından tekrar tekrar özür diliyorum. Halen de bu utancı taşırım.”
YÜZLEŞMEK CESARET İSTER
Çevirmen/Yazar Fatih Özgüven’le son günlerde sosyal medyada gündeme gelen, 1982’de Can Yayınlarından çıkan Lolita isimli eserde Kızılbaşlar ilgili tarihi o korkunç ırkçı ve nefret söylemi çevirisi hakkında görüştüm.O’nun açıklamalarını aşağıya aktarıyorum. pic.twitter.com/8ZH9nBMslO— Erdal Doğan (@Erdal_Dogan_) September 14, 2021
Bir “Anadolu irfanı” örneği daha: Varlık Yayınevi tarafından 1966'da basılan Bertrand Russell'in "why i am not a christian" kitabındaki "ensest" sözcüğü Türkçeye “Kızılbaş" olarak çevriliyor. 1996'da yenilenen baskıda ise "Kızılbaş" yerine "Alevi" sözcüğü kullanılıyor. pic.twitter.com/EqKf80nuzv
— Serhat Halis (@Serhat_Halis) September 13, 2021
VARLIK DA YAPMIŞ
Can Yayınları’nın tartışma yaratan çevirisinden sonra Varlık Yayınevi tarafından 1966’da basılan Bertrand Russell’in “why i am not a christian” kitabındaki “ensest” sözcüğünün de Türkçe’ye “Kızılbaş” olarak çevrildiği anlaşıldı. Daha sonra 1996’da yenilenen baskıda ise “Kızılbaş” yerine “Alevi” sözcüğü kullanıldığı ortaya çıktı.
